Ze zbiorów kolekcjonera – Wystawa malarstwa Andrzeja Tobisa

Zapraszamy na wystawę malarstwa Andrzeja Tobisa ze zbiorów prywatnych. Ekspozycję można oglądać na żywo od czwartku 25 marca 2021 r. do 10 kwietnia 2021 r. w siedzibie Xanadu przy Al. Jerozolimskich 101/52 w Warszawie (klatka C, III piętro). Godziny otwarcia: pon.-pt. 12:00-19:00, sob. 11:00-16:00.

Finisaż wystawy i spotkanie z kolekcjonerem odbędzie się 9 kwietnia 2021 r. w godz. 14:00-19:00. Spotkanie transmitowane będzie na żywo na naszym Facebooku.

Z kolekcji prywatnej

Na początku lat dwutysięcznych, kiedy pracowałam w nieistniejącym już miesięczniku „Art&Bussines”, całymi dniami patrzyłam na obraz Andrzeja Tobisa. Jedną z inicjatyw redakcji było tworzenie własnej kolekcji. Jako przykład dla innych osób i firm. Praca Tobisa wchodziła w skład tej kolekcji, a ja siedziałam akurat vis-à-vis tego obrazu. Pewnego rodzaju emocjonalna więź z malarstwem Tobisa jest więc we mnie od dwóch dekad.

Historia kolekcji, którą obecnie prezentujemy w Xanadu zaczęła się jeszcze wcześniej, bo w 1999 r. Wtedy, przez prywatnego kolekcjonera zakupiony został pierwszy obraz artysty, a w ślad za nim przyszło do zbioru kilkanaście innych płócien, często wielkoformatowych. Ostatni zakup datuje się na 2014 r. Takie partnerstwo między wrażliwym miłośnikiem sztuki a wybitnym artystą trafia się rzadko. Dlatego uznaliśmy, że warto zaprezentować tę kolekcję publiczności, zanim ulegnie rozproszeniu. Kolejnym powodem do przygotowania ekspozycji jest jej retrospektywny, przekrojowy charakter. Dzięki kolejnym obrazom, które trafiały do zbioru przez 15 lat, możemy bardzo szczegółowo zapoznać się z malarską twórczością Andrzeja Tobisa i z tematami, które go w tym okresie nurtowały. Prezentacja jest z jednej strony bardzo różnorodna, z drugiej jednak ogromnie zdyscyplinowana i konsekwentna.

Obecnie Andrzej Tobis malarstwo zarzucił. Czy na zawsze, czy czasowo, tego nie wiemy. Tego też nie wie sam artysta. Jako twórca może w każdej chwili zmienić zdanie, sięgnąć po dowolną technikę i formę ekspresji. Łączność z malarstwem Tobis utrzymuje przede wszystkim jak wykładowca katowickiej ASP, gdzie uczy młodych malarzy. Z powodzeniem, jeśliby mierzyć (a tak powinno się robić) wartość profesora, karierami jego wychowanków.

Obecnie Andrzej Tobis koncentruje się na fotografii i działaniach lingwistyczno-wizualnych prowadzonych w ramach cyklu konceptualnego cyklu „A–Z (Gabloty edukacyjne)”. To utopijny projekt, do którego punktem wyjścia stał się „Bildwörterbuch Deutsch und Polnisch / Słownik ilustrowany języka niemieckiego i polskiego” wydany w 1954 r. w Lipsku. Tobis tworzy do zawartych w publikacji pojęć archiwum zdjęć. Fotografie często, a wręcz zazwyczaj są absurdalne, ale zawsze są to kadry „znalezione” w rzeczywistości, nigdy aranżowane. Ich tematem najczęściej jest chaotyczny pejzaż małomiasteczkowej Polski, relikty rozpadającej się industrializacji z czasów PRL i miejsca zapomniane: mało uczęszczane place zabaw, nieczynne letniska, pomniki kreatywności z minionych epok – rodzącego się turbo-kapitalizmu i wcześniejszego „jedynego słusznego” systemu. Gabloty „A-Z” stały się dla Tobisa pomostem komunikacji z odbiorcami, podzielającymi sposób myślenia artysty. Trafiły do większości kolekcji muzealnych w Polsce i do licznych zagranicznych. Były wielokrotnie publikowane. Na co dzień można z przykładami gablotowych zdjęć obcować na prowadzonym przez artystę Instagramie.

Dlaczego przy wystawie malarstwa tak obszernie opisuję projekt fotograficzny artysty? Bo dzięki niemu widać, że w sztuce Tobisa, tak różnorodnej i zmiennej, w gruncie rzeczy zawsze chodzi o to samo. Obraz „Samogłoska” sygnalizuje lingwistyczne zainteresowania, namysł nad tym, w jaki sposób opisujemy dźwiękiem rzeczywistość, jak ją „wypowiadamy”. U Tobisa nic nie jest przypadkowe. Każdy obraz to wynik głębokiego namysłu. Może dlatego autor zwrócił się do fotografii. Medium szybszego i pozbawionego piętna aż tak analitycznych rozważań. Musiało być to uwalniające.

Jednak w malarstwie każda rzecz jest u niego dokładnie przemyślana. Architektura, jej rytm, rzucane cienie, rysowane dzięki niej geometryczne figury w przestrzeni. Fragmenty rzeczywistości, które są wyjęte wprost z otoczenia, jednak od widza wymagają chwili namysłu. Odpowiednio „wyłapane” i skadrowane, sprawiają wrażenie surrealistycznych i wytrącają nas z przyzwyczajeń, będąc dysonansem poznawczym. Takie prace Tobisa mają też skutki uboczne. Obcujemy z nimi, a potem inaczej i uważniej patrzymy na otoczenie, na ekosystem miasta, w którym funkcjonujemy na co dzień, już bezrefleksyjnie.

Malowane przez Tobisa „groteski” też nie wzięły się z przypadku. To bardzo świadomy dialog z poprzednikami. Znajdziemy w nich wiele inspiracji malarstwem historycznym, jednak dokładnie przemielonych i przesączonych przez osobowość artysty. Podobnie w niektórych jego obrazach stylizowanych odnajdziemy dialog ze sztuką lat 20. I tą awangardową, i ludowo-propagandową spod znaku Stryjeńskiej, Szczepkowskiego i szkoły zakopiańskiej. Ten fragment twórczości Tobisa jest bardzo erudycyjny. Nie brak w nim też ironicznego humoru.

Prezentowane prace pokazują Tobisa również jako kolorystę, choć postawienie takiej tezy wydaje się być nieco ryzykowne. Jeśli jednak popatrzymy na obraz „Telefon” i zastosowaną w nim gamę barwną, to poczujemy teksturę drewna stołów i szaf w PRL-owskich biurach, urzędach i bibliotekach. To kolor historycznego już systemu, kolor, który ma zapach butaprenu. To zresztą nie jedyny obraz, w którym gama barw kreuje atmosferę.

Czy Andrzej Tobis wróci do malarstwa? Czy przeciwnie, zasób jego obrazów jest już zamknięty i skończony? Zobaczymy. W każdym przypadku jego twórczość będzie miała nam jeszcze wiele do zaoferowania. Może artysta jest rozczarowany malarstwem jako medium, na pewno my jako odbiorcy nie będziemy nigdy rozczarowani obrazami jego autorstwa.

- Agnieszka Gniotek

Andrzej Tobis, w zakresie twórczości fotograficznej, reprezentowany jest przez Galerię Jednostka z Warszawy prowadzoną przez Katarzynę Sagatowską.